Prawa i obowiązki pracownika reguluje Kodeks pracy, przy czym istnieją zagadnienia, które nie zostały w nim dokładniej określone. W takich przypadkach zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu cywilnego, które regulują wiele, często problematycznych kwestii na linii pracownik-pracodawca. Dają one podstawę pracownikowi do dochodzenia swoich praw w przypadku, gdy prawa wynikające z Kodeksu nie są przez pracodawcę przestrzegane.

Prawo cywilne dla pracownika

Jeśli pracownik, który wywiązuje się ze swoich obowiązków wynikających z zajmowanego stanowiska, a określonych w umowie o pracę, ma poczucie, że jego prawa nie są przez pracodawcę przestrzegane, może odpowiednio zareagować. W pierwszej kolejności powinien podjąć starania o wyjaśnienie nieporozumienia bezpośrednio z przełożonymi w celu unormowania sytuacji. Ale kiedy próba naprawienia stosunków kończy się niepowodzeniem, pracownik może dochodzić swoich praw na drodze sądowej w ramach prawa cywilnego. Podstawę ku temu daje art. 300 Kodeksu pracy, który stwierdza, że w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy znajdują zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego, pod warunkiem jednak, że nie stoją one w sprzeczności z zasadami prawa pracy.

Zgłaszanie nieprawidłowości

W przypadku zaistnienia nieprawidłowości pracownik może zgłosić sytuację do odpowiednich instytucji, których zakres działalności ma związek z naruszeniem prawa. Tym samym na wniosek pracownika interweniować może:

  • Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – sprawy związane z umowami i przepisami BHP,
  • Urząd Skarbowy (US) – sprawy związane z rozliczeniami,
  • Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) – sprawy związane ze składakami na ubezpieczenie społeczne,
  • Sanepid – sprawy związane z warunkami sanitarno-higienicznymi.

Pozew sądowy

Jeśli pracownik zdecyduje się wnieść pozew sądowy w związku z łamaniem praw pracowniczych, wówczas powinien tego dokonać w sądzie właściwym dla miejsca prowadzenia działalności (siedziby firmy) lub miejsca zamieszkania pracodawcy (osoby fizycznej). Zgodnie z przepisami Kodeksu Prawa Cywilnego, wniosek powinien zostać złożony terminowo na piśmie, wraz z dołączonymi do niego dowodami świadczącymi łamaniu praw pracowniczych (dokumentacja, zdjęcia, korespondencja firmowa, harmonogram prac). Pracownik nie ponosi kosztów sądowych w związku z prowadzoną sprawą, jednakże może zostać nimi obciążony w sytuacji bezpodstawnego powództwa, gdy przegrał postępowanie cywilne. Od zasądzonego wyroku pracownik ma prawo wnieść apelację do sądu drugiej instancji.

Za łamanie praw pracowniczych konsekwencje może ponieść zarówno pracodawca, jak również osoba działająca w jego imieniu, czyli kierownik lub menadżer.

Łamanie praw pracowników

Wśród częstych powodów występowania pracownika na drogę sądową są te związane z nieprzestrzeganiem przepisów dotyczących zawierania i rozwiązywania umów o pracę. Należą do nich takie kwestie, jak ustalenie istnienia stosunku pracy, rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę. Przyczyną pozwu sądowego bywa również zastępowanie umowy o pracę umową cywilnoprawną, w sytuacji, gdy zaistniały warunki dla wprowadzenia pierwszej z wymienionych form. Ponadto, powodem jest niewydanie świadectwa pracy,  nieprzestrzeganie przepisów BHP czy niezapewnienie właściwych warunków do pracy na danym stanowisku. Łamanie praw pracowniczych przejawia się również w nieterminowym wypłacaniu wynagrodzenia, a nawet całkowitym jego braku, odmowie przysługującego urlopu wypoczynkowego lub obniżaniu jego wymiaru.